आर्थिकन्यूज
- गुणराज ढकाल
नेपालको राजनीतिक प्रणालीले विभिन्न चरणहरूको सामना गरेको छ । तर, यी परिवर्तनहरूले अपेक्षाअनुसार देशको स्थायी सुधारमा योगदान पुर्याउन सकेको छैन । दुई तिहाइ बहुमतको सरकारको उदयले ठूलो अपेक्षाहरू जन्मायो । त्यसले पर्याप्त सुधार ल्याउन नसक्नुको मुख्य कारणहरूलाई गहिरो रूपमा बुझ्न आवश्यक छ ।
सुशासन र संस्थागत कमजोरीहरू
नेपालमा सुशासनको अभाव र संस्थागत कमजोरीहरूले दीर्घकालीन समस्या उत्पन्न गरिरहेका छन् । राजनीतिक अस्थिरता र कमजोर संस्थागत संरचनाहरूले प्रभावकारी नीतिहरूको कार्यान्वयनमा बाधा पुर्याएका छन् । ट्रान्सपरेन्सी इन्टरनेशनलको भ्रष्टाचार सूचकांकमा नेपालको उच्च स्थानले देखाउँछ कि भ्रष्टाचार व्यापक रहेको छ । जसले विकास परियोजनाहरूमा ढिलाइ र बजेटको दुरुपयोगलाई बढवा दिएको छ । यसले गर्दा जनताको विश्वास गुम्दै गएको छ । जसको प्रत्यक्ष असर आर्थिक वृद्धिमा देखिन्छ ।
आर्थिक समस्या र मौद्रिक नीतिहरूको असफलता
नेपालको अर्थतन्त्रले हाल विभिन्न चुनौतीहरूको सामना गरिरहेको छ । उच्च ब्याजदर, तरलता संकट, र नीतिगत अस्पष्टता जस्ता समस्याहरूले निजी क्षेत्रको लगानीमा प्रतिकूल असर पुर्याएको छ । नेपाल राष्ट्र बैंक ले यी समस्याहरूलाई समाधान गर्न केही नीतिगत प्रयासहरू गरेको भए पनि, ती प्रयत्नहरू पर्याप्त नभएको देखिन्छ । अहिलेको मौद्रिक नीतिले बैंकहरूको उच्च ब्याजदरलाई कम गर्न र आर्थिक क्रियाकलापलाई प्रवर्द्धन गर्न सकेको छैन, जसले गर्दा रोजगारीको सृजनामा समेत कमी आएको छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग र लगानी
नेपालले अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग र वैदेशिक लगानीलाई प्रोत्साहन गर्नुपर्छ । वैदेशिक लगानी आकर्षित गर्न लगानीमैत्री वातावरण निर्माण गर्नु आवश्यक छ । यसका लागि कानुनी संरचनाहरूको सुदृढीकरण, करमा छुट, र पूर्वाधार विकासका लागि सरकारी प्रोत्साहनहरू आवश्यक छन्। नेपालले छिमेकी देशहरूसँग आर्थिक साझेदारीलाई बढवा दिन र वैदेशिक लगानीलाई आकर्षित गर्न सक्रिय कूटनीतिक पहलहरू गर्नुपर्छ ।
नागरिकको भूमिका र उत्तरदायित्व
सरकारलाई उत्तरदायी बनाउने सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण शक्ति भनेको नागरिकहरू नै हुन्। नागरिकहरूको सक्रिय सहभागिता र जनचेतना आवश्यक छ । नागरिक समाजको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुन्छ । जसले सरकारलाई सुधारात्मक कदम चाल्न प्रोत्साहित गर्न सक्छ । जनआन्दोलन र नागरिक समाजले सरकारलाई जनताको हितमा काम गर्न र नीतिहरूमा सुधार गर्न निरन्तर दबाब दिनुपर्छ ।
समग्र निष्कर्ष: संयुक्त प्रयासको आह्वान
नेपालका विभिन्न पक्षहरू-सरकार, निजी क्षेत्र, नागरिक समाजको संयुक्त प्रयासबिना देशलाई समृद्धि मार्गमा अघि बढाउन सम्भव हुँदैन। राजनीतिक स्थिरता, सुशासन, आर्थिक सुधार, र नागरिकको सक्रिय सहभागिताले मात्र नेपाललाई दीर्घकालीन आर्थिक स्थिरता र समृद्धि प्रदान गर्न सक्छ ।
सबै पक्षले आ–आफ्नो भूमिकामा गम्भीरतापूर्वक लाग्नुपर्छ । त्यसैले दीर्घकालीन विकासका लागि राजनीतिक स्थिरता, आर्थिक सुधार, र नागरिक सहभागितामा आधारित साझा दृष्टिकोणको खाँचो छ । केवल यस प्रकारको संयुक्त प्रयासले मात्र देशलाई दिगो विकासको मार्गमा अघि बढाउन सक्छ ।
(ढकाल नेपाल नवीकरणीय ऊर्जा परिसंघका निवर्तमान अध्यक्ष हुन्)
