बीबीसी
एजेन्सी । यस वर्ष फुटबल विश्वकप मध्य एसियाली राष्ट्र कतारमा हुन लागेको छ । यसलाई अहिलेसम्मकै सबैभन्दा विवादास्पद विश्वकप भनिएको छ ।
कतारले यो विश्वकपको आयोजना कसरी गर्दैछ । त्यहाको रंगशालाका कामदारहरूलाई कस्तो व्यवहार गरिन्छ र विश्वकपका लागि यो उपयुक्त ठाउँ हो ? यस्ता प्रश्न बारम्बार उठिरहेका छन् ।
फाइनलका लागि कतारमा ७ रंगशाला, नयाँ विमानस्थल, नयाँ मेट्रो र सडक निर्माण भइरहेको छ । फाइनल खेलिने स्टेडियममा अन्य नौ खेलहरू पनि हुनेछन् र नयाँ शहरको केन्द्रबिन्दु हो । तर कतारले यस परियोजनामा संलग्न ३० हजार आप्रवासी कामदारलाई व्यवहार गरेको भन्दै आलोचनाको सामना गर्नुपरेको छ ।
२०१७ मा मानव अधिकार समूह एम्नेस्टी इन्टरनेशनलले कतारले कामदारहरूलाई काम गर्न बाध्य पारेको आरोप लगाएको थियो । धेरै कामदारलाई कमजोर राखिएको, घर बस्न योग्य नभएको, चर्को भर्ना शुल्क लिइएको, पारिश्रमिक रोक्का गरिएको, राहदानी जफत गरेको आरोप लगाइएको छ ।
सरकारले सन् २०१७ बाट आप्रवासी कामदारलाई गर्मीमा काम गर्नबाट बचाउने, कामको समय सीमित गर्ने र शिविरमा बस्ने व्यवस्था मिलाउन थालेको थियो ।
यद्यपि, ह्युमन राइट्स वाचको २०२१ को रिपोर्टले विदेशी कामदारहरूले अझै पनि अवैध तलब कटौतीको साथसाथै दिनमा धेरै घण्टा काम गरे पनि धेरै महिनाको बेतलबी कामको सामना गरिरहेको बताएको छ ।
एम्नेस्टी इन्टरनेशनलले पनि ‘कफाला’ वा प्रायोजन प्रणाली अन्त्य गरेपछि पनि कर्मचारीलाई दबाब दिइएको बताएको छ । ‘काफाला’ वा प्रायोजन प्रणाली अन्तर्गत रोजगारदाताको स्वीकृतिबिना कर्मचारीलाई जागिर छाड्न प्रतिबन्ध लगाइएको थियो ।
एक सरकारी प्रवक्ताले बीबीसीलाई भनेः “सुधारहरू प्रभावकारी रूपमा लागू गर्नमा उल्लेखनीय सफलता प्राप्त भएको छ। सुधारहरू प्रभावकारी रूपमा लागू भइरहेकाले नियम तोड्ने कम्पनीहरूको संख्या घट्दै जानेछ ।“
फेब्रुअरी २०२१ मा, गार्डियन अखबारले कतारले विश्वकपको बोली जित्दा भारत, पाकिस्तान, नेपाल, बंगलादेश र श्रीलंकाका ६,५०० आप्रवासी कामदारको कतारमा मृत्यु भएको बताएको थियो ।
अधिकारीहरूले दिएको तथ्यांकमा पेशा, ठाउँ वा कामको आधारमा मृत्यु वर्गीकरण गरिएको छैन । तर श्रम अधिकार समूह फेयरस्क्वायरले मृत्यु हुनेहरूमध्ये धेरैले विश्वकपका पूर्वाधार परियोजनाहरूमा काम गरिरहेको बताएको छ ।
कतार सरकारले धेरै वर्ष कतारमा बसोबास गरेर काम गरेर ज्यान गुमाएका हजारौं विदेशीलाई पनि समावेश गरेको हुनाले यी तथ्याङ्कलाई धेरै भनिएको बताएको छ । सरकारका अनुसार यीमध्ये धेरैले भवन निर्माण क्षेत्रमा काम गरेका छैनन् ।
कतारले सन् २०१४ देखि २०२० सम्म विश्वकप रंगशाला निर्माणका क्रममा ३७ जनाको ज्यान गएको जनाएको छ । तीमध्ये ३४ जनाको मृत्यु कामको कारणले भएको थिएन ।
अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठन (आईएलओ) ले कतारले कामदारको अचानक र अप्रत्याशित मृत्युको गणना नगरेको जनाएको छ । हृदयाघात, हीटस्ट्रोकका कारण श्वासप्रश्वासको विफलताका कारण हुने मृत्युलाई “कामसँग सम्बन्धित“ मृत्यु नभई “प्राकृतिक कारण“ भनेर वर्णन गरिएको छ ।
आईएलओले कतारका सरकारी अस्पताल र एम्बुलेन्स सेवाबाट मृत्यु हुनेको तथ्यांक संकलन गरेको छ । यसमा विश्व कप परियोजनासँग सम्बन्धित मृत्युको तथ्याङ्क पनि समावेश छ ।
यी तथ्याङ्क अनुसार २०२१ मा ५० कामदारको मृत्यु भएको छ भने ५०० भन्दा बढी गम्भीर घाइते भएका छन् । ३७,६०० जनाले हल्कादेखि मध्यम चोटपटक पाएका छन् । यी मृत्यु र घाइतेहरूको मुख्य कारण उचाइबाट खसे, सडक दुर्घटना र वस्तुहरू खसेको थियो
कतार एक रूढिवादी मुस्लिम देश हो र यहाँ समलिङ्गी सम्बन्ध अवैध छ । एजीवीटी अधिकार समूहहरूले फिफा र कतारको आयोजक समितिलाई प्रतियोगिता सुरु हुनुअघि केही परिवर्तन गर्न आग्रह गरेका छन् ।
यी परिवर्तनहरूमा समुदायको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न, कतारमा प्रवेश गर्ने अधिकार सुनिश्चित गर्ने र एलजीबीटी सम्बन्धित मुद्दाहरूको छलफलमा प्रतिबन्ध लगाउने कुराहरू समावेश छन् ।
उही समयमा, कतार विश्वकपका आयोजकहरूले पहिले भनेका छन् कि सबैलाई स्वागत छ तर “समलिङ्गी र गैर–समलिङ्गी व्यक्तिहरूको तर्फबाट सार्वजनिक स्नेह प्रदर्शन हाम्रो परम्पराको हिस्सा होइन ।“ फिफाले सन् २०१० मा कतारलाई आयोजना गर्ने घोषणा गरेदेखि नै कतार २०२२ विवादमा छ ।
एक धेरै सानो तर समृद्ध देश, जसको फुटबल इतिहास पनि छोटो छ र कहिल्यै विश्वकपमा छनोट भएको कुनै रेकर्ड छैन । अमेरिका, अष्ट्रेलिया, दक्षिण कोरिया र जापान जस्ता देशलाई पछि पार्दै यस्तो देशले आयोजकको उपाधि जित्दा धेरैलाई झट्का लागेको थियो ।
यसका लागि कतारले फिफा अधिकारीहरूलाई घूस दिएको आरोप पनि लागेको थियो । यद्यपि, पछि फिफाले यी आरोपहरूमा स्वतन्त्र अनुसन्धान ग¥यो तर कुनै ठोस प्रमाण फेला परेन ।
कतारले प्रतिनिधिहरूको भोट खरिद गरेको आरोप अस्वीकार गरेको छ, तर फ्रान्सेली अधिकारीहरूले सुरु गरेको अनुसन्धान अझै जारी छ र २०२० मा अमेरिकाले तीन फिफा अधिकारीहरूलाई भुक्तानी प्राप्त गरेको आरोप लगायो ।
विश्व कप प्रतियोगिता सामान्यतया जुन र जुलाईमा आयोजना गरिन्छ, तर कतारमा वर्षको यी महिनाहरूमा औसत तापक्रम ४१ डिग्री सेल्सियसको वरिपरि हुन्छ र ५० डिग्री सेल्सियससम्म पुग्न सक्छ । यस्तो गर्मी खतरनाक हुन्छ र यस्तो अवस्थामा ९० मिनेट खेल्ने सोच पनि हुँदैन । बोलपत्र प्रक्रियाका क्रममा कतारले उन्नत वातानुकूलित सुविधा उपलब्ध गराएको थियो ।
