रासस
नेपाली समाजको राजनीतिक, आर्थिक, सांस्कृतिक अधिकार र रूपान्तरणका निम्ति नेपाली जनताले निकै ठूलो संघर्ष र बलिदान गर्दै आएका छन् । परिवर्तन प्रतिको अटल अनुरागसहित जनताको अदम्य साहस र वीरतापूर्ण संघर्षबाट नेपाली समाज राजनीतिक, आर्थिक रूपान्तरणका विभिन्न चरणहरू पार गर्दै संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रसम्म आइपुगेको छ ।
यही संघर्षको ऐतिहासिक परिघटनाकारूपमा जनताले लोकतान्त्रिक अधिकारको जग बसालेको दिन अर्थात् फागुन ७ गतेलाई प्रत्येक वर्ष प्रजातन्त्र दिवसका रूपमा मनाउँदै आएका छौँ ।
वि.सं. २००७ मा तत्कालीन जहानियाँ राणाशासन अन्त्य गरी प्रजातन्त्रको स्थापनाका लागि नेपाली जनताले अमूल्य योगदान गरेका थिए । फलस्वरूप संकुचित पारिएको जनताको अधिकार एवं स्वतन्त्रता र विकासको चाहनालाई मूर्तता दिन प्रजातान्त्रिक र विधिको शासन स्थापित भएको थियो । प्रजातान्त्रिक मूल्य र मान्यता स्थापित गर्ने क्रममा नेपाली जनताले नागरिक हक र अधिकारका लागि प्राण उत्सर्गसहित वीरतापूर्ण संघर्षबाट जहानिया निरकुंश व्यवस्थालाई पराजित गरेका थिए ।
आजको यस ऐतिहासिक दिनमा प्रजातान्त्रिक अधिकार, गणतान्त्रिक व्यवस्था स्थापना तथा राष्ट्रियताको रक्षाका निमित्त आफ्नो प्राण उत्सर्ग गर्नुहुने सम्पूर्ण महान् शहीदहरूप्रति भावपूर्ण श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दछु । नागरिक स्वतन्त्रता एवं हक अधिकार स्थापनाका लागि विभिन्न आन्दोलनमा बेपत्ता भएका महान् योद्धाहरूको उच्च सम्मानसहित स्मरण गर्दछु । घाइते भएका तमाम योद्धाहरूप्रति सम्मान र शीघ्र स्वास्थ्यलाभको कामनासहित दीर्घजीवनको कामना गर्दछु । निरकुंशतन्त्रको अन्त्य र प्रजातन्त्रको स्थापनाका लागि संघर्षको मैदानमा खट्नुभएका सबैमा उच्च सम्मानसहित हार्दिक शुभकामना व्यक्त गर्दछु ।
निरङ्कुश शासन व्यवस्थाको अन्त्य गर्दै जनअधिकार स्थापना गर्ने तमाम बलिदानीपूर्ण जनसंघर्ष, क्रान्ति, आन्दोलनका माध्यमबाट देशमा लोकतन्त्र, गणतन्त्र, समानुपातिक समावेशी प्रतिनिधित्व र आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक अधिकारसहितको सामाजिक न्याय र आर्थिक सामाजिक रूपान्तरणको जग निर्माण भएको छ । संविधानको प्रस्तावनामा समाजवादउन्मुख राज्य निर्माणको संकल्प गरिएकाले प्राप्त अधिकारको रक्षा र सुदृढीकरणसहित थप अधिकारका निमित्त अगाडि बढ्ने ढोका खुला रहेको छ ।
नेपाली जनताको राजनीतिक संघर्ष र क्रान्तिको लामो गौरवशाली परम्परा रहिआएको छ । आधुनिक नेपालको शासकीय स्वरूपको जग नै विभिन्न चरणका संघर्ष र क्रान्तिको अविछिन्न श्रृङ्खला हो । यस ऐतिहासिक अवसरमा ती तमाम क्रान्तिका अवयव एवं आन्दोलनमा योगदान गर्ने आम जनताको भावनाप्रति उच्च सम्मान व्यक्त गर्दै नेपाली माटो सुहाउँदो लोककल्याणकारी सामाजिक न्याययुक्त समाजवादी राज्य निर्माणको अभियानमा समाहित हुनसमेत सम्पूर्ण जनसमुदायमा हार्दिक अपिल गर्दछु ।
यतिखेर म, नेपाली जनताको सुशासन, सामाजिक न्याय र समृद्धिको आकांक्षा पूरा गर्न हामीले सामना गरिरहेका चुनौतीलाई नजिकबाट नियालिरहेको छु । नेपाली जनताले संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापनार्थ हामीलाई गरेको अभुतपूर्व विश्वास, राखेको आशा र भरोसालाई कमजोर हुन नदिन र संविधानले प्रत्याभूत गरेका हकअधिकार एवं जनताको दैनिक जीवनस्तरमा देखिने परिवर्तन ल्याउन ठोस कदम चाल्नुपर्नेमा म सचेत र गम्भीर छु ।यस दिशामा आ-आफ्नो जिम्मेवारीअनुरूप जनउत्तरदायी भएर काम गर्नसमेत सम्पूर्ण राष्ट्रसेवकहरूमा निर्देशित गर्दछु ।
सन् २०३० सम्म नेपाललाई अतिकम विकसित राष्ट्रबाट स्तरोन्नतिसहित विकासोन्मुख राष्ट्रका रूपमा स्थापित गर्नुछ । कूल गार्हस्थ उत्पादनमा गुणात्मक विकास गर्नुछ । परम्परागत विकासको मोडेल पुनरावलोकन गरी उत्पादन र रोजगारी सिर्जनामा केन्द्रित हुनुछ । रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गरी बौद्धिक पलायन रोक्नु छ । युवामा आशाको नयाँ रक्तसञ्चार भर्नु छ । नेपाललाई गरिबीको दुष्चक्रबाट बाहिर निकाल्नु छ । संघीय प्रणालीले सिर्जना गरेका अथाह सम्भावनाहरूलाई अवसरमा बदल्नुछ । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको रक्षा र सुदृढीकरणसहित समाजवादको बलियो आधार खडा गर्नुछ ।
प्रजातन्त्र लोकहित अभिवृद्धि गरी राजनीतिक, आर्थिक, सामाजिक एवं सांस्कृतिक विकासको आधार तयार गर्ने व्यवस्था हो । जनताले आफूलाई शासन गर्ने प्रतिनिधि आफै चयन गरेर पठाउने प्रजातान्त्रिक प्रणालीले राज्यमा अग्रगामी प्रगति र उन्नतिको आधार सिर्जना गर्दछ । लोकतन्त्रको बिकल्प उन्नत लोकतन्त्र मात्रै हुने भएकाले यस व्यवस्थामा देखिएका सीमा र कमजोरीको समाधान समेत यही व्यवस्थाभित्र मात्रै सम्भव रहन्छ ।
लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको सुदृढीकरणसहित संस्थागत विकास, संघीयताको प्रभावकारी कार्यान्वयन, राज्य सञ्चालन प्रक्रियामा नागरिकको सक्रिय सहभागिताबाट मात्र जनअधिकार र जनजीविकाको सुदृढीकरण एवं समाजवादको आधार तयार हुन सक्छ । जनताको जागरूकता र अपनत्वले मात्र लोकतन्त्रको निरन्तर विकास तथा दिगोपन सम्भव छ । प्रजातान्त्रिक व्यवस्थाको सारका रूपमा रहने कानुनको शासन, मानव अधिकारका मूल्य र मान्यता लैङ्गिक समानता, समानुपातिक समावेशीकरण, सहभागिता र सामाजिक न्यायको माध्यमबाट जनहित र लोककल्याणकारी समाज निर्माण गर्न सकिन्छ ।
प्रधानमन्त्रीका रूपमा तेस्रो कार्यकाल र संविधान निर्माणपछिको मेरो दोस्रो कार्यकाल संघीयता कार्यान्वयनमा केन्द्रित रहेको छ । यद्यपि, संघीयताको कार्यान्वयनसम्बन्धी आवश्यक कानुनहरू निर्माणमा ढिलाइ हुँदा प्रदेश र स्थानीय सरकारका कामहरू प्रभावित बनिरहेका छन् । यही यथार्थलाई गहिरोसँग आत्मसात गर्दै मेरो नेतृत्वमा रहेको वर्तमान सरकार संघीय कानुनहरूको निर्माण, कार्यविस्तृतिकरणको थप मूर्तिकरणसहित परिमार्जनका निम्ति गम्भीरतापूर्वक काम गरिरहेको छ । सरकारको यस प्रयासलाई सबै क्षेत्रबाट सकारात्मक र रचनात्मक सहयोग हुने मैले विश्वास लिएको छु ।
संविधानले अवलम्बन गरेको सामाजिक न्याय र समानतामा आधारित समाजवादउन्मुख अर्थतन्त्रको निर्माण गर्ने तथा समावेशी आर्थिक समृद्धि हासिल गर्नका लागि वृहत्तर राष्ट्रिय सहमति आजको ऐतिहासिक आवश्यकता हो । वर्तमान सरकार राष्ट्रिय सहमतिसहित सामाजिक न्याय, सुशासन र समृद्धिको प्राथमिकता निर्धारित गर्दै जनताको अवस्था बदल्न, सरल र सहज सेवाप्रवाहमार्फत् सुशासनको प्रत्याभूत गर्न, अर्थतन्त्रका चुनौतीहरू सम्वोधन गर्दै समृद्धि हासिल गर्न, संक्रमणकालीन न्यायको सिद्धान्तका आधारमा मुलुकमा दीगो शान्ति स्थापित गर्न, देशको भूराजनीतिक अवस्थालाई हृदयङ्गम गर्दै स्वतन्त्र र सन्तुलित कूटनीतिक सम्बन्ध स्थापित गर्न सक्षम र दृढ छ ।
अन्त्यमा प्रजातन्त्र स्थापनाका लागि २००७ सालमा भएको क्रान्ति र गणतन्त्र, संघीयता, समावेशी शासन प्रणाली स्थापनाका लागि विभिन्न समयमा भएका राजनीतिक आन्दोलनका क्रममा प्राणको आहुति दिने महान् शहीदहरू, अग्रज राजनीतिकर्मीहरू, बुद्धजीवी, नागरिक समाजका अगुवाहरू र लोकतन्त्रप्रेमी जनसमुदायमा सम्मान व्यक्त गर्दै उहाँहरूले देखेको सुन्दर र समृद्ध नेपालको सपनालाई साकार पार्न हामी सबैलाई थप प्रेरणा मिलोस् भन्ने कामना गर्दछु । धन्यवाद ।
(प्रजातन्त्र दिवस असरमा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले गरेको सम्बोधन ।)
