एजेन्सी । अमेरिकाको ऋण सीमा ‘डेट सीलिंग’को विषय आजकाल चर्चाको विषय बनेको छ । विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली अर्थतन्त्र संकटबाट गुज्रिरहेको देखिन्छ र विश्वभर यसको चर्चा भइरहेको छ । जुन १ अगाडी अमेरिकामा सरकार र प्रतिपक्षबीच ऋण सीमामा सहमति हुन सकेन भने विश्वको सबैभन्दा शक्तिशाली राष्ट्र अमेरिका डिफल्ट हुनेछ । यसअघि अमेरिकी अर्थमन्त्री जेनेट येलेनले अमेरिकी संसदलाई पत्र लेखेर सरकारले ऋण लिने सीमा नबढाउन नत्र जुन महिनामा अमेरिकी बिल तिर्न नसक्ने बताएको बताएको थियो । अमेरिकी सरकारी ढुकुटी सकिँदैछ ।

ऋण सीमाको मुद्दालाई समयमै समाधान गर्न अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनले सिड्नीमा हुन लागेको क्वाड बैठक रद्द गरेको तथ्यबाट यो विषयको गम्भीरता बुझ्न सकिन्छ । वास्तवमा, ऋण सीमाको समस्या जुन आज अमेरिकाको अगाडि खडा भएको छ, यसको पछाडि धेरै वर्षको विकास छ।

पहिले ऋण सीमा भनेको के हो र यसका कारणले गर्दा अमेरिकामा डिफल्टको खतरा छर्लङ्ग छ भन्ने बुझौं । विश्वका सबै देशका आ–आफ्नै खर्च छन्, सरकार–सामाजिक सुरक्षा योजना, चिकित्सा योजना, सेना, उद्योगका लागि प्रोत्साहन र अन्य धेरै प्रकारका खर्च छन् । यी खर्चहरू पूरा गर्न, सरकारले कर वा अन्य स्रोतहरूबाट कमाउँछ। सामान्यतया खर्च सधैं आम्दानी भन्दा बढी हुन्छ। यो तितो सत्यबाट अमेरिका पनि अछुतो छैन ।

अमेरिकाले आफ्नो खर्च धान्न ऋण लिन्छ । तर कति ऋण लिन सकिन्छ त्यसको सीमा हुन्छ । किनभने यी ऋण पनि तिर्नैपर्छ । यो सीमालाई ऋण सीमा भनिन्छ । यसलाई बढाउन माग भइरहेको छ । प्रत्येक वर्ष अमेरिकाको खर्च आफ्नो आम्दानी भन्दा धेरै हुन्छ । जसका कारण घाटा वा घाटा सिर्जना हुन्छ। पछिल्लो १० वर्षमा यो घाटा ४०० अर्ब डलरबाट बढेर ३ खर्ब डलर पुगेको छ ।

अमेरिकाले सरकारी बिल तिर्न ऋण लिन्छ । त्यो पनि ब्याजसहित फिर्ता गर्नुपर्छ । अमेरिकी सरकारले कहिले ऋणपत्र जारी गरेर र कहिले अन्य धितोपत्रहरू मार्फत ऋण उठाउँछ । तर, समयको एक बिन्दु पछि यसको ऋण लिने सीमा समाप्त हुन्छ। यस्तो अवस्थामा सरकारी खर्च धान्न अमेरिकी ट्रेजरीलाई पैसा चाहिन्छ भने त्यो हुँदैन र त्यो डिफल्ट हुनेछ ।

अमेरिकाको ट्रेजरी प्रमुख जेनेट येलेनले अमेरिकी संसदलाई ऋणको सीमा बढाउन पटक पटक आग्रह गरिसकेकी छिन् । ताकि अमेरिकालाई कम्तिमा ऐतिहासिक डिफल्टको खतराबाट बचाउन सकियोस् । अमेरिकामा ऋणको सीमा हाल ३१.४ ट्रिलियन डलर छ भने अमेरिकाले अहिलेसम्म ३०.१ ट्रिलियन डलर ऋण लिएको छ ।

तर, अमेरिकाको इतिहास यो पनि छ ऋणको सीमा धेरै पटक बढाइएको छ । यसले १९६० यता यो सीमा ७८ पटक बढाएको छ र कहिल्यै पूर्वनिर्धारित भएको छैन। त्यसैले यसपटक पनि अमेरिकी संसदले सीमा बढाएमा अमेरिका डिफल्ट हुनबाट बच्न सक्छ ।

आखिर अमेरिका यो अवस्थामा कसरी पुग्यो ? यसका लागि केही दशक अघिदेखि सुरु गर्नुपर्छ । सन् २००१ र २००८ मा मन्दीले अमेरिका र सारा विश्वलाई आक्रान्त बनाएको बेला अमेरिकाले आफ्नो देशलाई मन्दीबाट निकाल्नको लागि आर्थिक प्रणालीमा पानीजस्तै पैसा हालेको थियो ।  जुन धेरै वर्षसम्म जारी रह्यो । २०१७ मा, ट्रम्पको सरकारले कर कटौती गर्यो । जसले आयको स्रोत सीमित गर्यो। कोरोना महामारीले दायाँ ढुङ्गा छोडेको छ। जसका कारण अमेरिकी सरकारको कोषमा ठूलो दबाब बढेको छ । यो अवधिमा अमेरिका ऋणमा डुबेको थियो ।

प्रश्न फेरि उस्तै छ के अमेरिका डिफल्ट हुनेछ ? यसबारे ट्रेजरी सेक्रेटरी जेनेट येलेन भन्छिन्,  यदि ऋण सीमा नबढाइयो भने, 'अर्को महिना जुन १ अघि अमेरिकाले आफ्नो भुक्तानीमा डिफल्ट गर्नेछ। यसको मतलब यो हो कि जुन १ अघि अमेरिकाको सहमतिमा ऋणको सीमा बढाउनु बाहेक अर्को विकल्प छैन ।' जो बाइडेनले पक्कै पनि आफ्नो पछिल्लो वक्तव्यमा अमेरिकाले डिफल्ट नगर्ने घोषणा गरेका छन्, ऋणको सीमा बढाउने उनको वार्ता निकै राम्रो भएको छ र छिट्टै सम्झौता हुनेछ । तर जबसम्म बाइडेन रिपब्लिकन पार्टीसँग ऋण सीमा बढाउने सम्झौतामा सहमत हुँदैनन्, कुनै पनि दाबी दावी मात्र रहनेछ।

रिपब्लिकन पार्टीले बाइडेन सरकारले आफ्नो खर्च कम गरोस् भन्ने चाहन्छ । रिपब्लिकन पार्टीको शर्त बाइडेन सरकारले आर्थिक वर्ष २०२२ को सीमालाई ध्यानमा राखेर खर्च गरेमा ऋणको सीमा हटाउने सहमति हुन सक्छ। बाइडेन सरकारले यसलाई गणतन्त्र पार्टीको नयाँ राजनीतिक षड्यन्त्रका रूपमा हेरिरहेको छ । किनभने बाइडेन सरकारले घोषणा गरेका योजनामा ​​खर्च नगरे त्यसको असर आगामी निर्वाचनमा देखिन सक्छ । त्यसैले पनि उनी पछि हट्न तयार छैनन् ।